Soçi dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan, “Putin hususla (Suriye) ilgili Türkiye’ye yönelik adil bir yaklaşım sürdürüyor.. Terörle uğraş noktasında her vakit yanımızda olacağını bilhassa de söz ediyor. Burada şunu bize ima ediyor; ‘Mümkün olduğunca bunları, rejimle birlikte çözme yolunu tercih ederseniz çok daha isabetli olur’ üzere bir yaklaşımı var” diye konuştu.
“Biz de diyoruz ki, şu anda bizim istihbarat örgütümüz Suriye istihbaratıyla zati bu mevzuları yürütüyor fakat bütün sorun sonuç almak” diyen Erdoğan, “Eğer istihbaratımız, Suriye istihbaratıyla bu çalışmayı yürütürken, buna karşın hala orada terör örgütleri fellik fellik at oynatıyorsa bu hususta bize takviye vermeniz gerekiyor diyoruz. Bu mevzuda da mutabakatımız var” diye devam etti.
Erdoğan, Soçi’deki görüşmede Türkiye’de süren Akkuyu Nükleer Santrali tartışmalarının da gündeme geldiğini belirterek, “Akkuyu’daki çalışmaları yerinde, şahsen heyetimle birlikte izleyeceğim. Ondan sonra da Sayın Putin’e oradaki gelinen durumu aktaracağım, söyleyeceğim. Ona nazaran de yol haritamızı belirleyelim diyeceğim. Yani onlar da bir sefer muhakkak süreci durdurmak üzere bir şeyi kabul etmiyorlar” dedi ve santrali 2023’te hizmete alma gayelerinin sürdüğünü vurguladı.
Erdoğan Rusya’nın Türkiye’ye doğal gaz tedariki ile ilgili olarak, “Sayın Putin’le ruble üzerinde mutabık kaldık. O da doğal mali noktada farklı bir güç kaynağı olarak Rusya’ya ve Türkiye’ye inşallah kazandıracak” dedi.
İki başkanın görüşmesinde masadaki değerli hususlardan biri de tahıl anlaşmalarıydı. Cumhurbaşkanı, 24 Şubat’ta işgalin başlamasından bu yana bu hafta Ukrayna limanından çıkarak İstanbul Boğazı’nı geçen birinci tahıl yüklü gemi Razoni’nin “bir ilk” olduğunu vurgulayarak “Bunun ardında bu biçimde sırada olan 20 civarında gemi var” dedi. Öte yandan Erdoğan, Rusya’nın kendilerine “Bizim önemli manada çıkabilecek hazırlığımız var, gücümüz var. Bizdekilere ne vakit aracılık edeceksiniz?” diye sorduğunu ve Ankara’nın bu tarafta çalışmalarını sürdürdüğünü belirtti.
Erdoğan ayrıyeten Putin’in davetiyle Eylül ayında Özbekistan’da gerçekleştirilecek olan Şanghay Beşlisi toplantısına iştirak göstereceğini belirtti.
NTV Genel Yayın Direktörü Nermin Yurteri’nin aktardığına nazaran Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın uçaktaki gazetecilerin sorularına verdiği cevaplar şöyle…
Türk diplomasisi tüm dünyanın odağında. Bu manada imzalanan Tahıl Koridoru Mutabakatı sahiden çok başarılı sonuçlar doğurdu tüm dünya için. Merak edilen, Ukrayna ve Rusya savaşının önlenmesinde, bitirilmesinde bir ateşkes kelam konusu mu, yakın vakitte gerçekleşir mi ve Türk diplomasisi bu noktada rol alır mı?
Türk diplomasisi aslında üzerine düşen bu vazifesi başarılı bir halde sürdürüyor. Burada rastgele bir kahır kelam konusu değil. Fakat olağan tarafların buradaki yaklaşımı büyük değer arz ediyor. Şayet taraflar verilen kelamların üzerinde nitekim hassasiyet gösterip dururlarsa bu işi önemli manada çözebilecek bir imkana sahip olduğumuzu yahut da yaklaştığımızı görüyorum. Bunun olmaması için bu noktada bir sebep kelam konusu değil.
Putin’in ‘Mümkün olduğunca bunları, rejimle birlikte çözme yolunu tercih ederseniz çok daha isabetli olur’ üzere bir yaklaşımı var
Suriye ile ilgili bir soru yöneltmek istiyorum. Görüşmede bu mevzuyu ele aldığınızı söylediniz. Tel Rıfat ve Münbiç’e yönelik muhtemel askeri harekatla ilgili vakit zaman ‘Bir gece aniden gelebiliriz’ halinde açıklamalarınız oluyor. Daha evvel Rusya bu türlü bir askeri harekata karşı çıktığını, çok sıcak bakmadığını açıklamıştı. Bu tutumu devam ediyor mu Sayın Putin’in? Bugün yaptığımız görüşmelerde bu mevzu hangi çerçevede ele alındı?
Sayın Putin bahisle ilgili Türkiye’ye yönelik adil bir yaklaşım sürdürüyor. Terörle uğraş noktasında her vakit yanımızda olacağını bilhassa de söz ediyor. Burada şunu bize ima ediyor; ‘Mümkün olduğunca bunları, rejimle birlikte çözme yolunu tercih ederseniz çok daha isabetli olur’ üzere bir yaklaşımı var. Biz de diyoruz ki, şu anda bizim istihbarat örgütümüz Suriye istihbaratıyla aslında bu mevzuları yürütüyor lakin bütün problem sonuç almak. Şayet istihbaratımız, Suriye istihbaratıyla bu çalışmayı yürütürken, buna karşın hala orada terör örgütleri fellik fellik at oynatıyorsa bu mevzuda bize dayanak vermeniz gerekiyor diyoruz. Bu hususta da mutabakatımız var.
“Akkuyu’daki çalışmaları yerinde izleyeceğim”
Akkuyu Nükleer Santrali, Cumhuriyet tarihimizin en büyük projelerinden bir tanesi. Bunun kıymetli olmasının sebebi, yalnızca elektrik üretim kapasitesi değil, birebir vakitte güç arzı konusunda Türkiye’nin beklentilerinin bir kısmını karşılamasının öngörülmesi. Başka taraftan sizin güç konusunda da en başından beri çok sık vurgu yaptığımız mevzulardan bir tanesi yerlileşme ve ulusallaşma. Bu çerçevede Rus tarafı ile bir Türk ortağın teşebbüsü olarak yola çıkan IC İçtaş vakit içinde değerli bir bilgi birikimi ve know-how üretmişti. Lakin kısa müddet evvel farklı bir gelişme oldu ve Rus tarafı Rosatom yarı yarıya ortak olduğu bu şirkette çalışmalarını durdurdu ve feshetti. Sanki bu bahis gündeme geldi mi? Siz nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu adım bu projenin gecikmesi yahut Türk tarafının bir ölçü daha bu türlü taşeronlaştırılmasına neden olabilir mi? Bu türlü bir risk görülüyor mu?
Tabii bu türlü bir mevzuyu görüşmemek olamaz. Görüştük. Akkuyu Nükleer Güç Santrali, ülkemizin güç stratejisi içinde farklı bir ehemmiyete sahip. Akkuyu’nun birinci reaktörünü 2023 yılında hizmete alma maksadımız sürüyor. Bu konuları, Rus tarafıyla görüşmelerimizde bir defa daha ele aldık. ‘25 bin kişi şu anda çalışmıyor. Burası kapatıldı’ üzere tabirler söyleniyor. Bu türlü bir şeyi ben de kabul etmedim, Rus tarafı da kabul etmiyor. Çalışıyorlar. Artık önümüzdeki hafta Mersin Taşucu’nda Abdülhamit Han sondaj gemimizi uğurlamaya gittiğimde tıpkı gün oradan Akkuyu’ya geçeceğim. Akkuyu’daki çalışmaları yerinde, şahsen heyetimle bir arada izleyeceğim. Ondan sonra da Sayın Putin’e oradaki gelinen durumu aktaracağım, söyleyeceğim. Ona nazaran de yol haritamızı belirleyelim diyeceğim. Yani onlar da bir sefer muhakkak süreci durdurmak üzere bir şeyi kabul etmiyorlar.
“Ruble üzerinde mutabık kaldık”
Bütün dünya basını sizin bu ziyaretinizin iktisat boyutunu konuşuyor. Birkaç detay var mı? Bilhassa doğal gazda yeni bir muahede Türkiye-Rusya ortasında? Rus sanayicilere özgür bölgesi, Türkiye’de iş kurabilecekleri, bankalar ortası iştirak üzere bir kadro dev bir paket diye yazmışlar.
Bizim şu anda Türkiye olarak kapımız herkese açık. Ülkemizde kimler yatırım yapmak isterse biz onlara her türlü dayanağı veririz. Zira Türkiye dünyada yalnızca bu son gelişmelerde değil, bunun dışında da özgür pazar iktisadının en değerli bir açık kapısıdır. Doğal bu Soçi ziyaretinin bir hoş tarafı da şu oldu; Sayın Putin’le ruble üzerinde mutabık kaldık. Ruble noktasında bu alışverişlerimizi yapacağımız için o da natürel Türkiye-Rusya ortasında mali noktada farklı bir güç kaynağı olarak Rusya’ya ve Türkiye’ye inşallah kazandıracak. Bir de Rusya’nın Mir kartı var. Şu anda bizim beş bankamız bunun üzerinden çalışmalarını sürdürüyor. Burada da çok önemli gelişmeler var. Bu da tabi Rusya’dan gelen turistleri çok çok rahatlatan bir süreç. Onlarla alışverişini, otel ödemelerini yapabiliyorlar. Bu da tabi hem onlar için hem bizim için çok çok rahatlatıcı bir sistem. Bu ziyaretimizde Rusya Merkez Bankası Lideri ile bizim Merkez Bankası Liderimiz da görüşmelerini yaptılar.
Azerbaycan-Ermenistan tansiyonu konusunu sormak istiyorum. En son bir Azerbaycan askeri şehit oldu. Londra’daki Azerbaycan Büyükelçiliğe bir hücum yapıldı. Rusya’dan da iki taraf için de itidal açıklaması geldi. Tansiyon artar mı? Bir yandan da provokasyon olabilir savları var.
İlham kardeşimle iki gün evvel bunları etraflıca konuştuk. Öncelikle bir Azerbaycanlı kardeşimizin şehit olmasına neden olan saldırıyı kınıyoruz. Karabağ, Azerbaycan’ın memleketler arası tanınmış sonları içerisinde yer alan Azerbaycan toprağıdır. Azerbaycan, tabiatıyla topraklarında yasadışı hiçbir silahlı ögenin bulunmasını istemiyor. Üçlü Bildiri’den bu yana yaklaşık iki yıl geçti. Ermenistan’ın buradaki taahhütlerini de bir an evvel yerine getirmesi kıymet taşıyor. Azerbaycan’ın Londra Büyükelçiliğine saldırıyı da kabul edilemez buluyoruz. Bu olayın ciddiyetle ve ayrıntılı bir halde soruşturularak faillerine gerekli cezaların verileceğini ümit ediyoruz.
“Eylül’de Şanghay Beşli’si toplantısına katılacağız”
ABD Temsilciler Meclisi Liderinin Tayvan’dan ayrılmasının akabinde Çin, işgal senaryosunu andıran bir tatbikat başlattı. Bu tansiyonun nereye evrileceğini düşünüyorsunuz? Pasifik’te muhtemel bir çatışma, Türkiye’nin konumunu nasıl tesirler? Ekonomik manada bilhassa bir kriz çıkarsa hazırlık mıyız?
Biz hepsine hazırız, bir meşakkat yok. Bölgedeki gelişmeleri yakından takip ediyoruz. Ukrayna’daki savaş ve koronavirüs salgınının global iktisat ve istikrara olumsuz tesirlerinin sürdüğü bir devirde yeni bir krizin ortaya çıkmasına müsaade vermemeliyiz. Tayvan’la ilgili ortaya çıkan gerginliğin azaltılması için tüm tarafların sağduyulu ve itidalli hareket etmesi çok çok kıymetli. Eylül ayında Şanghay Beşlisi, Özbekistan’da toplanacak. Görüşmemizde Sayın Putin de rica etti; nasip olursa biz de inşallah oradaki toplantıya katılacağız. Şanghay Beşlisi’nin gerek üyeleri gerek gözlemci ya da diyalog ortağı olarak oraya katılacak olanlarla biz de birlikte olalım diyoruz. Örneğin Çin geliyor, öbür tarafta Suud gelecek, Katar gelecek. Orada onlarla bir ortada olmayı hedefliyoruz. Şu anda olağanüstü bir durum olmazsa inşallah ben de oraya katılacağım. Orada bunları çok daha uygun kıymetlendiririz.
Avrupa derin bir güç kriziyle baş başa. Buna rağmen hem Almanya’nın hem Fransa’nın, Yunanistan’ın haksız argümanlarını sahiplenerek, savunarak Türkiye’yi gaye aldıklarını görüyoruz. Türkiye tam da tahıl ve güç krizini çözecek bir diplomasi ortaya koyarken Berlin ve Paris’ten gelen açıklamaları bu açıklamaları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bu taraflı açıklamalara Dışişleri Bakanımız gerekli karşılıkları verdi. Ne yazık ki Almanya da Fransa da Rum-Yunan propagandasına alet oluyor. Yunanistan’ın milletlerarası hukuku hiçe sayan adımlarına göz yumulurken, hakikat olmayan değerlendirmelerle ülkemizin eleştirilmesi kabul edilemez. Avrupa’nın istikrar ve güvenliği için Türkiye’nin yeri aşikâr. Bu rolümüzü global tahıl krizinin tahlilinde öncü olarak bir kere daha gösterdik. İstanbul’dan geçen Razoni kuru yük gemisi aslında bir birinciydi. Bunun ardında bu biçimde sırada olan 20 civarında gemi var. Hepsinden öte, şu anda Rusya diyor ki ‘Bizim önemli manada çıkabilecek hazırlığımız var, gücümüz var. Bizdekilere ne vakit aracılık edeceksiniz?’ İlgili bakanlıklarımız, birinci derecede de Ticaret Bakanlığımız bu işlerin şu anda sorumlusu olduğu için bu hususta süratle çalışıyorlar. Hele hele burada imzayı attıktan sonra sorumluluğu daha da artmış vaziyette. Rusya diyor ki ‘Benim malım çok fazla. Örneğin minimum 40 milyon ton ben şu anda mal çıkarabilirim.’ Natürel ortada kara kediler var, güya Türkiye gemileri durdurmuş üzere dedikodu dolaştırıyorlar. Bu türlü bir şey yok. Tersine, birinci gemi nasıl Lübnan’a gittiyse, bu tıp gemilerin hepsi bizim üzerimizden gitmeleri gereken ülkelere ulaşmaları için yola revan olacaklar. Bunun aracılığını da Türkiye en hoş biçimde ortaya koyacak. İstanbul’daki kontratla sağladığımız o başarıyı bundan sonra da devam ettireceğiz.
Yunanistan’da çok enteresan bir gelişme oldu. İstihbarat Teşkilatı Lideri istifa etti. Münasebeti de Yunanistan muhalefet başkanının cep telefonundan casus yazılım bulunması. Miçotakis’in yeğeninin de işin içerisinde olduğu savları kelam konusu. Bir değerlendirmeniz olur mu?
Ben Yunanistan’ın iç işlerine karışmam. Bu onların iç işleridir.
“Zaho, PKK’nın bilindik akınlarının bir değişik versiyonu”
Kuzey Irak’taki Zaho olayını sormak istiyorum. Hem dış siyaset açısından hem iç siyaset açısından soracağım. 9 sivil öldürüldü iki hafta evvel. Bu 9 sivil defnedilmeden işi Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yaptığına dair tezvirat yaptılar. Zaho’daki son durum nedir? Bunu Türkiye’ye karşı global bir kumpas olarak değerlendirenler oldu. Bu türlü bir kumpas var mı? Birileri sanki Suriye’ye operasyon yapılacakken bu türlü işler mi yapıyorlar?
Daha evvel gerek Dışişleri gerekse Savunma Bakanlığımız açıklamaları yaptı. Bu, terör örgütü PKK’nın bilindik taarruzlarının bir değişik versiyonu. Nasıl bugüne kadar bu çeşit şeyleri yapıp ondan sonra kaçtıysalar, ortada görünmeme üzere yolları seçtiyseler artık burada da tekrar birebir biçimde bu tıp suikastları yaptıktan sonra topu çabucak Türk Silahlı Kuvvetleri’nin, Türkiye’nin üzerine atmışlardır. Olayın aslı budur. Buna yönelik de bugüne kadar yapılmış olan açıklamalarımızın ardındayız. Olağan başta Amerika olmak üzere, Avrupa’nın değişik ülkelerine bunları İrtibat Başkanlığımız da anlattı ve bu formda süreç devam ediyor. Biz birinci andan itibaren orada mahallî muhataplarımızla konuşmak, görüşmek, temas sağlamak suretiyle her hususta yardımcı olabileceğimizi, bu olayın açığa çıkması için elimizden geleni göstereceğimizi kendilerine söyledik. Bu teklifimiz hala baki. Onlar da teşekkür ettiler. Hatta oradaki yaralılarla alakalı şayet dilek ederlerse onlara sıhhat dayanağı sağlayabileceğimizi kendilerine söz ettik.
Sadece Kuzey Irak’ta yahut Irak’ta değil, biz oradan ülkemize alıp en yakın vilayetlerdeki kent hastanelerimizde, eğitim araştırma hastanelerimizde, ameliyatsa ameliyat, bakımsa bakım bunların hepsini yapabileceğimizi söyledik. Bütün muhataplarımıza taziyelerimizi ilettik. Bizim başlangıçtan itibaren yaptığımız bütün operasyonlarda sivillerin, tarihi, dini, kültürel yapıların ve etrafın dokunulmaz olduğunu, planlamada ve icrada muhakkak bu bahislere hiçbir ordunun yapmadığı kadar dikkatli ve hassasiyetle yaklaştığımızı ek ettik. Zaho’daki olaydan sonra Musul Konsolosluğumuza bir hücum oldu. Oranın bir sivil maksat olduğu biline biline oraya aleni taarruz yapıldı. Kimin sivil gayelere saldırabileceğini, bu alçaklığı kimlerin yapabileceğini herkesin görmesi lazım.
Zaho olayı iç siyasette yansıması da şöyle oldu. Olayın birinci saatlerinde HDP yetkilileri resmi toplumsal medya hesaplarından da dahil olmak üzere ‘Zaho ikinci Uludere’dir’ açıklamasını yaptılar. CHP Genel Lideri da HDP’nin ‘Zaho ikinci Uludere’dir’ açıklamasından iki hafta sonra Uludere’ye gitti ve bunu helalleşme konsepti altında yaptı. Bu helalleşme konsepti altında Uludere’ye gidilmesini, HDP’nin davetinin iki hafta sonra gidilmesini nasıl değerlendirirsiniz?
Biliyorsunuz ben Uludere’deki o olayda ebediyete irtihal eden bütün kardeşlerimizin aileleriyle bir ortaya geldim. Şırnak’ta Şerafettin Elçi Havalimanı’nın açılışında o ailelerle görüşmelerimi yaptım. Şahsen eşimi de Uludere’ye gönderdim. Eşim Uludere’ye gitti, oradaki ailelerle yerinde görüşmeler yaptı. Hasebiyle bizim Bay Kemal üzere kalkıp da nerede bir fırsatçılık var, o fırsatçılık anı geldiğinde onlarla bir ortaya gelmek üzere bir yaklaşımımız yok. Bay Kemal helalleşmeden bahsediyor. Sen bu sözle bir kere kendini açığa çıkarıyorsun. Nedir o? Bir yerde bir borç varsa gidersin helalleşirsin. Demek ki sen bu işlerde tarafsın. Bu türlü bir durum zati kelam konusu. Onun için de helalleşme zarureti doğuyor. Bizim o denli bir helalleşme sorunumuz yok. Zira biz bütün vatandaşlarımıza karşı her türlü yapmamız gerekenleri yaptık, yapıyoruz ve bundan sonra da birebir halde yapmaya devam edeceğiz. Bizim vatandaşlarımıza karşı hak noktasında evelallah bir kasvetimiz yok, buna inanıyoruz. Hele hele orada belediyeyi de biz kazandığımız için, nasıl oluyor bu iş, hem o denli hem öyle…
