Yunanistan Cumhurbaşkanı Katerina Sakellaropoulou’nun 11-13 Eylül tarihlerini kapsayan On İki Ada çeşidi devam ediyor.
Aydınlık’tan Tevfik Kadan’ın haberine nazaran birinci olarak 11 Eylül’de Doğu Ege’deki Herke (Halki) adasına giden Cumhurbaşkanı Sakellaropoulou, burada düzenlenen bir dini merasimle yeni eğitim-öğretim yılının açılışını yaptı.
Sakellaropoulou’ya “adanın fahri vatandaşı” unvanı verilirken, Yunan Cumhurbaşkanı da adanın ‘savaşçı’ karakterini övdü. Sakellaropoulou, burada yaptığı konuşmada, “Halki, Helenizmin kalesidir.” sözlerini kullandı.
Daha sonra Rodos adasına geçen Yunan Cumhurbaşkanı, 1982’de Montego Körfezi’nde kabul edilen Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Kontratı (UNCLOS)’nin 40. yıldönümü münasebetiyle düzenlenen 4. Milletlerarası Hukuk ve Memleketler arası Siyaset Sempozyumu’na katıldı. Sempozyum kapsamında direkt Türkiye’yi maksat alan çok sayıda sunum yapılırken, dikkat çeken kimi mevzu başlıkları şöyleydi:
Ege ve Doğu Akdeniz’de Türk revizyonizmi ile uğraşmanın bir aracı olarak deniz hukukunun uygulanması
Ege adalarının egemenlik ve askersizleştirilmesi tartışması: Ayrımcı çelişkiler
Yunanistan-Türkiye ilgileri: Sıcak bir periyoda mi yoksa krize mi gidiyor?
Nikaragua-Kolombiya (2022) davasında Memleketler arası Adalet Divanı’nın kararı ve Yunanistan için önemi
Yunanistan için daha az elverişli olan düzenlemelerin yorumlanması ve uygulanması
Yunanistan Cumhurbaşkanı Katerina Sakellaropoulou, Rodos’taki konferansın akabinde bugün birinci olarak Meis adasına (Kızılhisar) geçecek. Burada “Meis’in kurtuluşunun 79. yıldönümü” merasimine katılacak Yunan Cumhurbaşkanı, daha sonra Fener adasına gidecek. Sakellaropoulou’nun bu ziyareti, başkalarından çok daha fazla kışkırtıcı bildiri taşıyor.
KARAADA VE FENER ADASI YUNANİSTAN’A İLİŞKİN DEĞİL
Her şeyden evvel; Kaş’ın çabucak karşısında bulunan Fener adası ile Karaada, Yunanistan’a hiçbir vakit devredilmedi.
Meis ile Menteşe Adaları bölgesinde yer alan On İki Ada ve buna bağlı adacıklar, Lozan Barış Antlaşması’nda isimleri sayılarak İtalya’ya devredilmişti. Bölgede bulunan başka iki müstakil ada olan Karaada ve Fener adası ise Lozan’da egemenlik evresine mevzu olmadı. 4 Ocak 1932 tarihinde Türk-İtalyan Kontratı ile Karaada ve Fener adasının egemenliği İtalya’ya devredildi. İtalyanlar ise Türkiye’nin Lozan’da kendilerine devrettiği adaları 1947 Paris Barış Antlaşması’yla Yunanistan’ın egemenliğine bıraktı. Ama bu dönemde, 1932 tarihli Türk-İtalyan Sözleşmesi’ne rastgele bir atıf yapılmadı. Yani Meis’in yanındaki adalar, Paris Barış Antlaşması’nın akit devletleri içinde bulunmayan Türkiye’nin isteği dışında, Lozan’ın tek taraflı genişletilmesiyle, hukuksuzca devredildi. Ayrıyeten, Paris Barış Antlaşması’nda kelamı edilen Meis’e bağlı “bitişik adacıkların” hangileri olduğu, ne antlaşma metninde ne de ekli haritalarında somut olarak belirtilmedi.
Aslında Yunanistan bunun farkında olduğu için Paris görüşmeleri esnasında 4 Ocak 1932 Mukavelesi ile geçerli tüzel nitelik taşımayan 28 Aralık 1932 Sözleşmesi’ne atıfta bulunulmasını ısrarla talep etti. Fakat Sovyetler Birliği; Türkiye’nin masada olmadığını ve 28 Aralık 1932 Kontratının hukuksal geçerlilik kazanmadığını söz ederek bu talepleri reddetti.
MEİS ARGÜMANLARI BOŞA DÜŞER
Yunanistan, Kasım 1995’teki iskân uygulamasına Karaada ile Fener adasını da dâhil ederek kimi oldubittilerle bu adalarda fiili durum yaratmaya çalışıyor. Şu an Kaarada’nın 15, Fener adasının 9 kişilik nüfusu bulunuyor. Ama Güney Çin Denizi’nde görülen Tahkim Davası, Yunanistan’ın iskan siyasetinin da geçersizliğini gösteriyor. Bu davada mahkeme, BMDHS’nin 121/3 hususunu yorumlayarak, tam tesirli bir ada için “dış dayanak olmaksızın üzerinde insan oturmasına elverişli olma ve kendine has ekonomik bir yaşama sahip olma” kaidelerini getirmiş. Birebir kararda adaların tesiri belirlenirken modernizasyondan evvelki halin temel olacağı vurgulanmış. Yani Yunanistan’ın iskan ve tesisleşme siyasetlerinin, adaların deniz alanları üzerinde bir tesiri bulunmadığı da kayda geçmiş.
Türkiye’de deniz hukukçuları, Karaada ve Fener adası üzerindeki egemenlik tezinin gündeme getirilmesi gerektiğinin kıymetle altını çiziyor. Zira bu iki adanın Türkiye’nin egemenliğinde kalması durumunda, Doğu Akdeniz’de Münhasır Ekonomik Bölge paylaşımında Meis’in rastgele bir tesirinin olabileceğini söylemenin hiçbir mantıklı türel izahı kalmayacak. Türkiye’nin bu adalar üzerindeki egemenlik argümanı, tüm bakımlardan Yunanistan’ınkinden çok daha güçlü. Uzmanlar, Fener Adası’nın, öteki 153 EGAYDAAK için de model olabieceğini kıymetlendiriyor.
BOZKURT-LOTUS DAVASINI TARTIŞTILAR
Rodos’taki konferansın dikkat çeken sunumlarından biri de “UNCLOS ışığında ICC’nin bölgesel yargı yetkisi: Lotus’u tekrar okumak” başlığını taşıyordu. Zira Bozkurt-Lotus davası, bugün Yunan saldırganlığına karşı verilebilecek cevaplar bakımından değerli haklar veriyor.
Bozkurt-Lotus davası, 2 Ağustos 1926 tarihinde Türk vapuru Bozkurt ile Lotus ismindeki Fransız vapurunun Adalar Denizi’ndeki Midilli açıklarında çarpışarak batması ve 8 Türk vatandaşının hayatını kaybetmesi sonucu Bozkurt’un kaptanı ile bir arada Fransız gemisinin nöbetçi kaptanı Demons’un İstanbul’da Türkiye Devleti tarafından tutuklanması sonucunda başlayan memleketler arası bir dava.
Fransa, tutuklama kararına itiraz ederek Fransız kaptanını Türkiye’nin tutuklama yetkisi olmadığını sav etmiş. Bunun üzerine Lahey’deki Memleketler arası Adalet Divanı’na başvurulmuş, 1934 yılındaki Soyadı Kanunu ile “Bozkurt” soyadını alacak olan Mahmut Esat’ın Türkiye’yi savunduğu bu dava, Türk tezinin kazanması ile sonuçlanmış.
‘KAZANACAĞIZ’
Mahmut Esat Bozkurt, dava öncesi süreci şöyle anlatıyor:
Bir gün Atatürk ve İnönü beni nezdlerine çağırdılar. Sıkıntıyı bir daha izah etmemi emrettiler. Anlattım ve sözlerimi şöyle tamamladım: “Paşam, Lahey Adalet Divanına gidelim, kimin haklı olduğu meydana çıksın. Ben hakkımızdan eminim. Müsaade ederseniz davamızı ben müdafaa edeyim. Kaybedersem memlekete bir daha dönmem. Lakin kazanacağız. Hem Adalet Divanı önüne gitmeden Fransızların dediğini yapacak olursak Fransız Devletinin tehditleri karşısında boyun eğmiş olacağız, bu da onlara öbür problemlerde birebir tehditleri öne sürdürmek hamasetini verecektir. Halbuki Lahey Divanına gidersek davayı kaybetsek dahi onur ve haysiyetimiz zedelenmez. Çünkü milletlerarası bir mahkemenin kararına uymak şerefsizlik değil, tersine büyük onurdur.”
Bu kelamlar üzerine Atatürk bana şu halde karşılık verdi: “Güle güle git kazanacaksın, kazanmasan da memleket seni bağrına basacaktır.”
‘LOTUS PRENSİBİ’ OLUŞTU
Fransa, Türkiye’nin yaptığı tutuklamanın milletlerarası hukuka alışılmamış olduğunu öne sürerek açık denizlerde işlenen kabahatlerde, yalnız geminin bağlı olduğu devletin kovuşturma hakkı bulunduğunu savundu. Adalet Divanı bunun mecburî ve kesin bir kural olmadığına kanaat getirip cürmün tesirinin Türk gemisinde görülmesi sebebiyle Türkiye Devleti’nin olayla ilgilenme hakkı bulunduğunu belirtti ve Fransız kaptanı hakkında kovuşturma yapmakla Türkiye’nin memleketler arası hukuka alışılmamış davranmadığını kabul etti. Bu karar, literatüre “Lotus Prensibi” ya da “Lotus Yaklaşımı” olarak geçti ve “açık denizlerin özgürlüğü ilkesi” ismi altında 1958 tarihli “Cenevre Açık Deniz Sözleşmesi”nde kontrata taraf tüm ülkeler için kural hâline getirildi.
