Güngör, karara yönelik yansıların arttığını belirtirken, Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) üyeleriyle gerçekleştirdiği toplantıyı işaret ederek ” Toplantıda, ihracatçılar uygulamadan ithal hammaddeye odaklı kesimlerin olumsuz etkilendiği bildirisini verdi.
Edinilen bilgilere nazaran, Merkez Bankası ithal girdisi yüklü olan bölümlere bakacak. Gerekirse bu hususta esneklik getirilebileceği belirtiliyor.” dedi. İşte o yazı….
Merkez Bankası’nın piyasada hem kur istikrarını gözetmek hem de rezervleri güçlendirmek için TL reeskont kredisi kullanmak isteyen ihracatçılara getirdiği döviz gelirlerini bozdurma uygulamasında kurallar ağırlaşınca reaksiyonlar arttı. Evvelki gün Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, TİM üyeleriyle bir ortaya gelerek yeni düzenlemenin detaylarını anlattı. Toplantıda, ihracatçılar uygulamadan ithal hammaddeye odaklı bölümlerin olumsuz etkilendiği iletisini verdi. Edinilen bilgilere nazaran, Merkez Bankası ithal girdisi yüklü olan kesimlere bakacak. Gerekirse bu bahiste esneklik getirilebileceği belirtiliyor.
Peki ihracat bedellerinin ülkeye getirilmesi uygulaması yalnızca Türkiye’de mi var?
IMF’nin raporuna nazaran, 90 ülkede ihracat bedelinin belli müddette ülkeye getirilmesi uygulaması var. Bu ülkelerin 55’inde bu bedeller mahallî para ünitesine çevriliyor.
RUSYA: İhracat gelirinin zarurî satışı, Aralık 1998’de rublenin paha kaybıyla yüzde 75, Ağustos 2001-Mayıs 2006 ortasında ise yüzde 50 oranında uygulandı. Kur istikrara kavuşunca kalktı. Rubledeki kayıpla 28 Şubat 2022’de tekrar ihracatçılara döviz gelirlerinin yüzde 80’ini rubleye çevirme mecburiliği getirildi. Ruble pahalanınca oran yüzde 50’ye düşürüldü.
GÜNEY AFRİKA: İhracatçılar döviz gelirlerinin tamamını, ödeme alındıktan sonra en geç 1 ay içinde, yetkili merciler aracılığıyla Rand’a çevirmek zorunda. Yalnızca muhakkak kurallar dahilinde vadeli kontrat ve/veya opsiyon alımlarına müsaade veriliyor.
HİNDİSTAN: İhracatçı, döviz karlarını, mevcut aydaki döviz cinsi ödemeleri ve ileriye dönük taahhütleri için gerekli meblağ ayırdıktan sonra takip eden ay sonunda rupiye çeviriyor.
CEZAYİR: İhracat gelirleri teslim tarihinden itibaren 180 gün içinde ülkeye getiriliyor. Yüzde 50’si de ticari bankalara yatırılıyor. Ülkenin ihracatının yaklaşık olarak yüzde 95’ini oluşturan hidrokarbon ve mineral eserler ihracatından elde edilen gelirlerin yüzde 100’ünün yetkili satıcılara satılması zaruriliği var. Bu eserler için dönüş mühleti 30 gün. 90 güne de çıkabiliyor.
REESKONT KREDİSİ NEDİR?
Reeskont kredisi, ihracatçılara ve döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde bulunan firmalara Merkez Bankası kaynağından kullandırılan uygun maliyetli, ihracat taahhütlü kredi süreçleridir. Kredilerin vadesinde geri ödemesi döviz üzerinden gerçekleştiği için, Merkez Bankası’nın rezervlerine katkı sağlanıyor.
UKRAYNA MALEZYA DA UYGULADI
Benzer uygulamalar gelişmekte olan ülkelerin dışında da var. Nijerya, petrol dışı ihracat gelirlerinin ülkeye getirilmesi ve aracı bankalara satılmasını mecburî hale getirdi. Malezya, Aralık 2016’da ihracatçılara gelirlerinin yüzde 75’ini Ringgit’e çevirme zaruriliği getirmişti.
Gelirler mahallî paraya dönüştürüldükten sonra ihracatçıların 6 aya kadar olan yükümlülüklerini hedge etmek üzere döviz almasına müsaade verilmişti. Nisan 2021’de kurların uzun bir süre istikrarlı seyretmesinden sonra, uygulama sonlandırılmıştı. Kasım 2012’de ihracat gelirlerinin yüzde 50’sini Ukrayna Grivnası’na çevirme uygulaması başlatan Ukrayna da Ekim 2013-Ağustos 2014 devrinde kapsamı genişleterek, bankalar dışındaki hukuksal ve gerçek bireylerin döviz cinsi tüm gelirlerini uygulamaya tabi tutmuştu.
TÜRKİYE’DE SİSTEM NASIL?
Merkez Bankası döviz satışını teşvik edici formda reeskont kredileri uygulamasında firmaların genelini kapsayacak değişiklikler yapmıştı. Buna nazaran, TL reeskont kredilerinde azami vade 360 gün, savunma endüstrisi için ise 720 gün olmuştu. TL reeskont kredi faizi indirimlerinde, mevcut taahhüde dayalı yapı iptal edilmişti.
TL reeskont faizleri, 0-90 gün için siyaset faizinin 300 puan, 91-180 gün için siyaset faizinin 200 puan ve 181-720 gün için siyaset faizinin 100 puan altında olmuştu. TL reeskont kredilerinden yararlanmak isteyenlere, ihracat bedellerinde uygulanmakta olan mevcut yüzde 40 Merkez Bankası’na satış şartına ek olarak, en az yüzde 30’u da bir bankaya satma taahhüdü gelmişti. Firmalar, döviz satışı yaptığı toplam meblağa kadar TL reeskont kredisi kullanabiliyor.
